Η σκολίωση σε παιδιά και εφήβους είναι μια συχνή μυοσκελετική πάθηση που χαρακτηρίζεται από πλάγια κύρτωση της σπονδυλικής στήλης, η οποία εμφανίζεται κυρίως κατά την περίοδο της ταχείας ανάπτυξης.
Αν και στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ήπια, απαιτεί προσεκτική παρακολούθηση, καθώς μπορεί να επηρεάσει τη στάση του σώματος, την αναπνευστική λειτουργία και τη γενική ποιότητα ζωής του παιδιού. Η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη αντιμετώπιση παίζουν καθοριστικό ρόλο στην πρόληψη επιδείνωσης και στη διασφάλιση της φυσιολογικής ανάπτυξης.
Τι ορίζεται ως σκολίωση;
Η σκολίωση είναι μια πάθηση της σπονδυλικής στήλης που χαρακτηρίζεται από πλάγια κύρτωση. Συχνά συνοδεύεται από στροφή των σπονδύλων γύρω από τον άξονά τους. Η σπονδυλική στήλη αποκτά έτσι σχήμα «S» ή «C», αντί για τη φυσιολογική ευθεία γραμμή που διακρίνεται, όταν κοιτά κανείς την πλάτη από πίσω.
Η σκολίωση διαφέρει από άλλες σπονδυλικές παθήσεις, όπως η κύφωση (προβολή προς τα εμπρός) ή η λόρδωση (υπερβολική καμπυλότητα προς τα μέσα στη μέση), γιατί αφορά πλευρική εκτροπή της σπονδυλικής στήλης.
Δεν πρέπει επίσης να συγχέεται με τη λανθασμένη στάση σώματος, καθώς η σκολίωση είναι μορφολογική και δομική διαταραχή, όχι απλώς αποτέλεσμα κακών συνηθειών.
Ποιοι είναι οι τύποι σκολίωσης σε παιδιά και εφήβους;
- Ιδιοπαθής σκολίωση
Είναι με διαφορά ο πιο συχνός τύπος (περίπου 80–85% των περιπτώσεων) και ονομάζεται έτσι, γιατί δεν υπάρχει σαφές αίτιο που την προκαλεί. Διακρίνεται ανάλογα με την ηλικία εμφάνισης:
- Βρεφική (0–3 ετών): Σπάνια και συχνά αυτοϊώμενη.
- Παιδική (4–10 ετών): Λιγότερο συχνή, αλλά μπορεί να εξελιχθεί σοβαρά.
- Εφηβική (10 ετών έως σκελετική ωρίμανση): Η πιο κοινή μορφή, εμφανίζεται κυρίως στα κορίτσια και μπορεί να εξελιχθεί ραγδαία κατά την εφηβεία.
- Συγγενής σκολίωση
Προκαλείται από ανωμαλίες στην ανάπτυξη των σπονδύλων κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ζωής. Οι σπόνδυλοι μπορεί να είναι μερικώς σχηματισμένοι ή να έχουν συνοστέωση, δημιουργώντας ασυμμετρία. Εντοπίζεται συνήθως νωρίς και μπορεί να συνοδεύεται από άλλες συγγενείς δυσπλασίες (π.χ. καρδιακές, ουροποιητικές).
- Νευρομυϊκή σκολίωση
Συνδέεται με νευρολογικές ή μυϊκές παθήσεις, όπως εγκεφαλική παράλυση, μυϊκή δυστροφία κ.ά.
- Λειτουργική (μη δομική) σκολίωση
Σε αντίθεση με τις παραπάνω δεν υπάρχει μόνιμη στροφή των σπονδύλων. Η κύρτωση είναι παροδική και προκαλείται από παράγοντες όπως:
- Διαφορά μήκους ποδιών
- Κακή στάση
- Μυϊκός σπασμός (π.χ. από οσφυαλγία)
Σκολίωση σε παιδιά και εφήβους: Πότε εμφανίζονται τα συμπτώματα;
Η σκολίωση μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε ηλικία, αλλά στα παιδιά και τους εφήβους, λόγω του αναπτυσσόμενου σκελετού, απαιτεί ξεχωριστή προσέγγιση. Διακρίνεται σε πρώιμης έναρξης (πριν τα 5 έτη) και καθυστερημένης έναρξης (μετά τα 5 έτη).
Η σκολίωση πρώιμης έναρξης είναι η πιο σοβαρή μορφή σκολίωσης, γιατί εμφανίζεται πριν ολοκληρωθεί η ανάπτυξη του σκελετού. Επειδή ξεκινά νωρίς, η παραμόρφωση επιδεινώνεται όσο μεγαλώνει το παιδί. Αυτό οδηγεί σε σημαντικές δυσμορφίες της σπονδυλικής στήλης.
Αν η σκολίωση εντοπίζεται στον θώρακα, επηρεάζει και τη διαμόρφωση του θωρακικού κλωβού. Έτσι, επηρεάζεται η ανάπτυξη των πνευμόνων και η αναπνευστική λειτουργία. Με την πρόοδο της παραμόρφωσης, αλλοιώνεται και το σχήμα του θώρακα, οδηγώντας σε μειωμένη πνευμονική ανάπτυξη.
Ευτυχώς, είναι πολύ σπάνια (λιγότερο από 1 στις 10.000 γεννήσεις). Αν διαγνωστεί νωρίς, η θεραπεία έχει εξαιρετικά αποτελέσματα.
Σε μεγαλύτερα παιδιά, η σκολίωση εμφανίζεται συνήθως πριν την εφηβεία. Αυτό συμβαίνει μεταξύ 9 και 12 ετών στα κορίτσια και 13 με 14 ετών στα αγόρια.
Πώς πραγματοποιείται η διάγνωση;
Η διάγνωση της σκολίωσης ξεκινά με την κλινική εξέταση. Κατά τη διάρκεια της κλινικής εξέτασης, χρησιμοποιείται το τεστ Adam’s, δηλαδή η πρόσθια κάμψη του κορμού. Εάν παρατηρηθεί ασυμμετρία, ακολουθεί ακτινογραφικός έλεγχος. Η παραμόρφωση ποσοτικοποιείται με τη μέτρηση της γωνίας Cobb, που καθορίζει και τη βαρύτητα της σκολίωσης.
Σκολίωση σε παιδιά και εφήβους: Ποια είναι η κατάλληλη θεραπεία;
Η αντιμετώπιση της σκολίωσης περιλαμβάνει τρεις κύριους θεραπευτικούς άξονες: παρακολούθηση, συντηρητική αγωγή με κηδεμόνα και, σε επιλεγμένες περιπτώσεις, χειρουργική αποκατάσταση.
Ο πρωταρχικός στόχος είναι η ανάσχεση της προοδευτικής επιδείνωσης της καμπύλης και η διατήρηση της μηχανικής ισορροπίας του σώματος. Η πλήρης ίαση, με την έννοια της επαναφοράς της σπονδυλικής στήλης σε ανατομική ευθεία με πλήρη διατήρηση της κινητικότητας, δεν είναι εφικτή με τις μέχρι σήμερα διαθέσιμες θεραπευτικές μεθόδους.
Η χειρουργική διόρθωση αποτελεί τη μοναδική μέθοδο για την ευθειασμό της σπονδυλικής στήλης.Όμως, προϋποθέτει σπονδυλοδεσία, η οποία συνοδεύεται από μείωση της κινητικότητας στο αγκυλωμένο τμήμα. Για τον λόγο αυτό, η ένδειξη για χειρουργική επέμβαση τίθεται μόνο όταν η παραμόρφωση εξελίσσεται παρά τη συντηρητική αγωγή ή όταν αναμένεται σημαντική λειτουργική επιβάρυνση.
Η ηλικία δεν αποτελεί αντένδειξη για την επέμβαση· αντιθέτως, η έγκαιρη χειρουργική παρέμβαση, όταν υπάρχει σαφής ένδειξη, συμβάλλει στην αποφυγή σοβαρότερων παραμορφώσεων και επιπλοκών, εξασφαλίζοντας στον ασθενή καλή ποιότητα ζωής χωρίς λειτουργικούς περιορισμούς.
Η συντηρητική αντιμετώπιση με ορθοπαιδικό κηδεμόνα εφαρμόζεται κυρίως σε ασθενείς με σκελετική ανωριμότητα και ενεργό αναπτυξιακό δυναμικό. Ο κηδεμόνας δεν αποκαθιστά τη σκολίωση, αλλά στοχεύει στη σταθεροποίηση της υπάρχουσας καμπύλης.
Η αποτελεσματικότητα της μεθόδου εξαρτάται άμεσα από τη συμμόρφωση του ασθενούς· θεωρείται επιτυχής όταν η παραμόρφωση παραμένει σταθερή ή δεν εξελίσσεται σε βαθμό που να απαιτεί χειρουργική επέμβαση. Το ποσοστό επιτυχίας προσεγγίζει το 80%, όταν ο κηδεμόνας χρησιμοποιείται για τουλάχιστον 23 ώρες ημερησίως.
Πρόληψη σκολίωσης
Η σκολίωση δεν μπορεί να προληφθεί, όμως η έγκαιρη διάγνωση είναι κρίσιμη για τον έλεγχο της εξέλιξής της. Με σωστό έλεγχο, η παραμόρφωση μπορεί να περιοριστεί με κηδεμόνα ή να διορθωθεί χειρουργικά.
Όλα τα παιδιά εξετάζονται στα 6 έτη. Αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό, ο έλεγχος επαναλαμβάνεται ετησίως μέχρι την εφηβεία. Χωρίς ιστορικό, κορίτσια ελέγχονται στα 10 και 12 έτη, αγόρια στα 13. Αν υπάρχει υποψία σκολίωσης, απαιτείται η παραπομπή του παιδιού σε ορθοπαιδικό.
Εάν το παιδί σας εμφανίζει σκολίωση, θα πρέπει να επικοινωνήσετε με έναν έμπειρο Ορθοπεδικό. Ο Ορθοπεδικός Χειρουργός Μπεσίρης Γεώργιος είναι απόλυτα εξειδικευμένος στην αντιμετώπιση σκολίωσης παιδιών και ενηλίκων. Επικοινωνήστε με τον ιατρό και την εξειδικευμένη ομάδα της Orthopedia για να λάβετε μια εξατομικευμένη διάγνωση.
Πώς γίνεται η διάγνωση της σκολίωσης;
Η διάγνωση ξεκινά με την κλινική εξέταση και το τεστ κάμψης (Adam’s). Αν υπάρχει υποψία, ακολουθεί ακτινογραφία και μέτρηση της γωνίας Cobb.
Ποιες είναι οι βασικές επιλογές για την αντιμετώπιση της σκολίωσης;
Η θεραπεία της σκολίωσης εξαρτάται από την ηλικία, το στάδιο ανάπτυξης και τη σοβαρότητα της παραμόρφωσης. Περιλαμβάνει παρακολούθηση, συντηρητική θεραπεία με εφαρμογή κηδεμόνων, και σε σοβαρές περιπτώσεις, χειρουργική παρέμβαση. Η επιλογή γίνεται πάντα εξατομικευμένα.
Ο κηδεμόνας διορθώνει οριστικά τη σκολίωση;
Η εφαρμογή κηδεμόνων στοχεύει στη σταθεροποίηση της παραμόρφωσης και στην πρόληψη της επιδείνωσης, ειδικά στα παιδιά που βρίσκονται σε φάση ανάπτυξης. Δεν επαναφέρει τη σπονδυλική στήλη στην ευθεία, αλλά μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικός στη μείωση της ανάγκης για χειρουργική επέμβαση.
Η σκολίωση σχετίζεται με άλλες παθήσεις;
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η σκολίωση μπορεί να σχετίζεται με υποκείμενες παθήσεις, όπως η εγκεφαλική παράλυση, μυϊκές δυστροφίες ή συγγενείς ανωμαλίες. Ωστόσο, η πιο συχνή μορφή είναι η ιδιοπαθής, δηλαδή χωρίς εμφανές αίτιο, ιδίως στην εφηβική ηλικία.
