ΕΝΟΤΗΤΕΣ
Τα οστά των παιδιών και των ενηλίκων διατρέχουν τον ίδιο κίνδυνο καταγμάτων. Παρόλ’αυτά, τα οστά των παιδιών, λόγω της φυσιολογικής τους ανάπτυξης υπόκεινται σε έναν ιδιαίτερο τύπο τραυματισμού που ονομάζεται κάταγμα της αυξητικής πλάκας (συζευκτικού χόνδρου ή επιφυσιακής πλάκας). Οι αυξητικές πλάκες είναι περιοχές χόνδρου που ανευρίσκονται κοντά στα άκρα των οστών και είναι ιδιαίτερα ευάλωτες επειδή αποτελούν το τελευταίο τμήμα οστεοποίησης.
Περίπου το 15 με 30% των καταγμάτων της παιδικής ηλικίας αφορά την πλάκα ανάπτυξης και το γεγονός ότι καθορίζει το μελλοντικό σχήμα και μήκος του οστού, αυτού του είδους τα κατάγματα απαιτούν μεγάλη προσοχή. Αν δεν αντιμετωπιστούν σωστά, μπορεί να οδηγήσουν σε παραμόρφωση και ανισοσκελία. Ευτυχώς, στην πλειονότητα των περιπτώσεων τα κατάγματα της αυξητικής πλάκας δεν παρουσιάζουν επιπλοκές.
ΑΝΑΤΟΜΙΑ
Οι επιφυσιακές πλάκες ανευρίσκονται στα μακρά οστά του ανθρώπινου σώματος. Παραδείγματα μακρών οστών αποτελούν το μηριαίο οστό (μηρός), η κερκίδα και η ωλένη στο αντιβράχιο και τα μετακάρπια οστά στα χέρια. Τα περισσότερα μακρά οστά του σώματος έχουν τουλάχιστον δύο αναπτυξιακές πλάκες, μία σε κάθε άκρο. Ειδικότερα, οι πλάκες ανευρίσκονται μεταξύ του μέρους του οστού που διευρύνεται (μετάφυσης) και του τελικού του άκρου (επίφυση). Η ανάπτυξη του οστού λαμβάνει χώρα σε κάθε άκρο του οστού, γύρω από την αναπτυξιακή πλάκα. Όταν η ανάπτυξη ενός παιδιού ολοκληρώνεται, οι πλάκες σκληραίνουν και οστεοποιούνται πλήρως (μετατρέπονται πλήρως σε οστό).
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
Τα περισσότερα κατάγματα αφορούν τα μακρά οστά των δακτύλων ενώ είναι επίσης συχνά στο αντιβράχιο (κερκίδα και ωλένη) και στη κνήμη.
ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΤΑΓΜΑΤΩΝ ΕΠΙΦΥΣΙΑΚΗΣ ΠΛΑΚΑΣ
Έχουν χρησιμοποιηθεί αρκετά συστήματα ταξινόμησης για τους διάφορους τύπους καταγμάτων της επιφυσιακής πλάκας. Το πιο ευρέως διαδεδομένο σύστημα κατάταξης από την ιατρική κοινότητα είναι εκείνο των Salter-Harris, που περιγράφεται παρακάτω:
ΤΥΠΟΣ Ι:
Σ’αυτού του τύπου τα κατάγματα, η καταγματική γραμμή περνάει δια της επιφυσιακής πλάκας διαχωρίζοντας την μετάφυση από την επίφυση.
ΤΥΠΟΣ ΙΙ:
Σ’αυτά τα κατάγματα, η καταγματική γραμμή περνάει από την επιφυσιακή πλάκα αλλά περιλαμβάνει και μέρος της μετάφυσης. Αυτός είναι ο πιο κοινός τύπος κατάγματος επιφυσιακής πλάκας.
ΤΥΠΟΣ ΙΙΙ:
Σ’αυτά τα κατάγματα, η καταγματική γραμμή περνάει μέρος της επιφυσιακής πλάκας και περιλαμβάνει μέρος της επίφυσης (άκρο του οστού). Αυτού του είδους η κάκωση αφορά μεγαλύτερα παιδιά.
ΤΥΠΟΣ IV:
Αυτά τα κατάγματα περιλαμβάνουν την επιφυσιακή πλάκα, την επίφυση και την μετάφυση.
ΤΥΠΟΣ V:
Αυτά τα κατάγματα οφείλονται σε συνθλιπτική κάκωση ολόκληρης της επιφυσιακής πλάκας. Πρόκειται για σπάνιες κακώσεις.
ΑΙΤΙΑ
Τα κατάγματα της επιφυσιακής πλάκας οφείλονται κυρίως σε ένα μεμονωμένο γεγονός, όπως πτώση από ύψος ή τροχαίο ατύχημα. Μπορούν όμως να παρουσιαστούν σταδιακά ως αποτέλεσμα επαναλαμβανόμενης πίεσης και φόρτισης στο οστό, κατά τη διάρκεια έντονης αθλητικής δραστηριότητας των νέων.
Τα παιδιά καθ’όλη τη διάρκεια της ανάπτυξής τους διατρέχουν τον κίνδυνο κάκωσης της επιφυσιακής πλάκας, ωστόσο υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα τραυματισμού:
- Τα κατάγματα της επιφυσιακής πλάκας συμβαίνουν δυο φορές πιο συχνά στα αγόρια επειδή τα κορίτσια ολοκληρώνουν την ανάπτυξή τους πιο νωρίς.
- Το 1/3 αυτού του είδους των καταγμάτων συμβαίνουν κατά τη διάρκεια συμμετοχής σε αθλήματα όπως το ποδόσφαιρο, τη καλαθοσφαίριση ή γυμναστική.
- Το 1/5 των καταγμάτων επιφυσιακής πλάκας συμβαίνουν κατά τη διάρκεια συμμετοχής σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες όπως ποδηλασία, σκί ή skateboard.
- Η συχνότητα εμφάνισης αυξάνεται κατά τη διάρκεια της εφηβείας.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Τα κατάγματα της επιφυσιακής πλάκας προκαλούν επιμονό και έντονο πόνο. Άλλα κοινά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Ορατή παραμόρφωση του σκέλους
- Αδυναμία κίνησης του σκέλους
- Οίδημα, ερυθρότητα και ευαισθησία της εν λόγω ανατομικής περιοχής (άκρα των οστών).
ΕΞΕΤΑΣΗ
Επειδή τα οστά των παιδιών πωρώνονται (“κολλούν”) γρήγορα, οποιοσδήποτε τραυματισμός της αναπτυξιακής πλάκας θα πρέπει να εξετάζεται όσο το δυνατόν συντομότερα, ιδανικά εντός 5-7 ημερών. Είναι σημαντικό, το παιδί να δεχτεί την κατάλληλη θεραπεία πριν αρχίσει η διαδικασία της πώρωσης (επούλωσης).
Μετά από τη λήψη του ιστορικού, ο Ορθοπαιδικός οφείλει να εξετάσει προσεκτικά την τραυματισμένη περιοχή. Πιθανότατα, θα χρειαστεί η απεικονιστική μελέτη της εν λόγω περιοχής με μια ακτινογραφία. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων η ακτινολογική απεικόνιση της κάκωσης αρκεί για την διάγνωση και την ταξινόμηση του κατάγματος. Επί αμφιβολίας, ο απεικονιστικός έλεγχος μπορεί να περιλάβει μια Αξονική τομογραφία (CT) ή Μαγνητική τομογραφία (MRI).
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ-ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η αντιμετώπιση των καταγμάτων της επιφυσιακής πλάκας εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, μεταξύ των οποίων:
- Τον εντοπισμό του κατάγματος
- Τον τύπο του κατάγματος (Ταξινόμηση Salter-Harris)
- Την παρεκτόπιση του κατάγματος
- Την ηλικία και την γενικότερη κατάσταση του ασθενούς
- Συνοδές κακώσεις-βλάβες
ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ (ΜΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ)
Τα περισσότερα κατάγματα της επιφυσιακής πλάκας αντιμετωπίζονται επιτυχώς με απλή ακινητοποίηση. Με την εφαρμογή ενός γυψονάρθηκα, ακινητοποιείται η τραυματισμένη περιοχή και το παιδί περιορίζει τις δραστηριότητές του. Ο Ορθοπαιδικός χρησιμοποιεί τους γυψονάρθηκες όταν τα κατάγματα δεν είναι παρεκτοπισμένα. Ο νάρθηκας θα κρατήσει τα οστά στην σωστή θέση και το κάταγμα θα πωρωθεί (επουλωθεί).
ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Αν τα κατάγματα είναι παρεκτοπισμένα ή ασταθή, τότε η χειρουργική επέμβαση είναι απαραίτητη (Ανοικτή ανάταξη και εσωτερική οστεοσύνθεση – ORIF). Κατά τη διάρκεια της επέμβασης, τα οστικά τεμάχια ανατάσσονται (επανατοποθετούνται στην σωστή ανατομική τους θέση). Στη συνέχεια σταθεροποιούνται με ειδικά εμφυτεύματα ή υλικά οστεοσύνθεσης όπως κοχλίες (βίδες) ή σύρματα, ή με την τοποθέτηση μεταλλικών πλακών στην επιφάνεια του οστού.
Συχνά, μετά την επέμβαση τοποθετείται ένας νάρθηκας για την προστασία του κατάγματος.
ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ
Στην πλειονότητα των περιπτώσεων τα κατάγματα πωρώνονται χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Παρ’όλα αυτά μπορεί να εμφανιστούν ορισμένες επιπλοκές.
Σπάνια, μπορεί να σχηματιστεί μια οστική γέφυρα διαμέσου της επιφυσιακής πλάκας, εμποδίζοντας τη σωστή ανάπτυξη του οστού και προκαλώντας μόνιμη παραμόρφωση. Σε αυτή τη περίπτωση ο Ορθοπαιδικός καλείται να επέμβει αφαιρώντας χειρουργικά την οστική γέφυρα, και τοποθετώντας λίπος ή άλλα υλικά για να αποτρέψουν την παραμόρφωση. Ορισμένες φορές, ένα κάταγμα στην επιφυσιακή πλάκα μπορεί να προκαλέσει επιτάχυνση της ανάπτυξης σε σχέση με την ανάπτυξη του υγιούς άκρου. Και σ’αυτήν την περίπτωση ο Ορθοπαιδικός οφείλει να επέμβει για να εγγυηθεί την σωστή ανάπτυξη του παιδιού.
ΑΝΑΡΡΩΣΗ
Τα κατάγματα των οστών στα παιδιά θεραπεύονται (πωρώνονται) γρήγορα, αλλά τα κατάγματα της επιφυσιακής πλάκας, ειδικότερα, μπορεί να χρειαστούν αρκετές εβδομάδες για να πωρωθούν. Η διάρκεια του χρόνου ακινητοποίησης διαφέρει ανάλογα με τη σοβαρότητα του κατάγματος.
Μετά την πώρωση του κατάγματος, ο Ορθοπαιδικός μπορεί να συστήσει ειδικές ασκήσεις ενδυνάμωσης και βελτίωσης του εύρους κίνησης των εμπλεκόμενων αρθρώσεων.
ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ (ΟΨΙΜΑ) ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Τα κατάγματα της επιφυσιακής πλάκας θα πρέπει να παρακολουθούνται προσεκτικά, ώστε να διασφαλιστούν τα καλά μακροχρόνια αποτελέσματα. Η τακτική παρακολούθηση από τον Ορθοπαιδικό θα πρέπει να συνεχιστεί για τουλάχιστον ένα χρόνο μετά τη κάκωση έτσι ώστε να αποκλειστεί η πιθανότητα οποιασδήποτε επιπλοκής. Πιο περίπλοκα κατάγματα μπορεί να χρειαστούν παρακολούθηση μέχρι το παιδί να φτάσει την σκελετική ωριμότητα.
